Lời người viết: Ái Vân ngoài đời rất đẹp, nhất là khi cô mặc đồ đơn giản và không trang điểm. Thật hiếm người phụ nữ ở độ tuổi ngũ tuần lại có vóc dáng và nhan sắc dường vậy! Buổi nói chuyện đó cô mời tôi uống trà hoa cúc Nhật Bản. Trong khi cô chuẩn bị trà, tôi đi về phía khung cửa kính rộng như mảng tường, nhìn xuống dòng chảy tấp nập phía dưới. Từ trên cao, Hà Nội đẹp đến se lòng. Tôi không hiểu với một người con gái phố Huế nức tiếng một một thời, giàu tình yêu, xa HN lâu như Ái Vân, khi đứng ở vị trí tôi, sẽ có những cảm xúc như thế nào về HN? Hẳn phải đau lòng lắm?
Khi câu chuyện được mở, Ái Vân bật khóc. Cô kể về những lần chạy trốn nợ cùng người chồng đầu tiên, những đòn roi và sự ghen tuông dã man của nghệ sĩ nhân dân T.B, và, nỗi nhớ quay quắt HN. Người chồng thứ 3 xuất hiện như một vệt mờ (nhưng tôi biết là một vệt đảm bảo sự bình yên cho một trái tim quá mong manh và yếu đuối). Kỳ thực, nếu không có buổi gặp gỡ này, chẳng bao giờ tôi nghe cô hát. Tôi cũng phân vân, không biết viết về cô như thế nào, vì lứa tuổi của tôi cách xa cô quá. Hơn nữa, tôi là một người đàn bà, tôi không thể nhìn cô say đắm và cháy bỏng như cánh đàn ông ngưỡng mộ cô. Giải pháp tình thế cho bài này là: Nghe một người đàn ông đắm đuối Ái Vân...
Ca sĩ Ái Vân: Người trả lại tuổi trẻ cho chúng tôi
Hà Nội những năm đầu thập niên 70.
Cuộc chiến tranh sắp kết thúc, nhưng bom lửa, khói đạn và sự tang thương vẫn là những kinh hoàng. Người dân thủ đô gồng mình lên gấp trăm vạn lần để qua nốt cửa ải cuối cùng. Thi thoảng, trong giờ nghỉ của những tiếng rít của bom rơi, tiếng nổ xé tai của mìn, có âm thanh lảnh lót cất lên từ loa phường. Những giây phút chết của chiến tranh như thế khiến người ta nao lòng. Anh sinh viên vừa rời trường nhập ngũ được hai tháng thân vắt lên đống gạch đổ nát, người bê bết máu. Tay anh run run lôi từ trong túi áo ngực một tấm ảnh. Mỉm cười áp vào tim.
Không chỉ anh, nhiều chiến sĩ khác trong cuộc chiến, và nhiều người đàn ông khác ở những thập niên 70, 80 đều giữ trong ví mình hình ảnh của người con gái đó. Người con gái làm ấm lòng những con người đang chiến đấu như những khối thép lạnh lùng. Người con gái đó, không ai khác, ca sĩ Ái Vân.
Ái Vân đầu tiên xuất hiện không phải với âm nhạc, mà với điện ảnh trong vai chị Nhung của bộ phim cùng tên. Khác với những nhân vật nữ biệt động mang vẻ đẹp rẳn rỏi, chắc nịch của người nông dân Nam bộ như bộ phim được dựng lại từ tiểu thuyết “Mẫn và tôi” của Phan Tứ, chị Nhung của nhà văn Nguyễn Quang Sáng mang vẻ đẹp thanh khiết của một cô tiểu thư Hà thành. Vẻ đẹp đó khiến bao chàng trai mê mẩn, bởi nó quá lung linh, quá xa cách, quá không đời thực.
Thời bao cấp, ai cũng nghèo. Ái Vân diện quần ka-ki trắng, áo sa tinh nõn chuối đi xe Peugeot 104 màu cá vàng làm sáng cả một góc trời phố Huế. Chị có làn da trắng nõn nà, cổ cao ba ngấn, mắt bồ câu đuôi dài, đôi môi chúm chím như nụ hồng, mũi cao xinh vừa vặn, chiếc cằm vót nhọn một chút trông càng dễ thương.
Như một người đàn ông hâm mộ chị nhận xét: nhiều người đẹp, nhưng không phải ai cũng được tôn sùng làm thần tượng. Tố Uyên trong “Chim vành khuyên” đẹp, nhưng quá trẻ con. Trà Giang đàn bà quá và lại đặc sệt Nam bộ. Thần tượng phải bao gồm yếu tố mơ mộng, trẻ, vừa mang nét đẹp chung nhưng lại khó tới gần. Ái Vân đã làm được điều này. Chị tạo được khoảng trống cho người ta mộng tưởng. Vẻ đẹp của chị lạ ở chỗ, đoan trang nhưng lại rất “mời mọc”. Thánh thiện mà quyến rũ vô cùng.
Có những người đàn bà khiến cho người đàn ông trở nên dửng dưng và ích kỷ. Khiến họ bộc lộ ra những điều xấu xa nhất, thú tính nhất, đê hèn nhất trong con người họ. Nhưng lại có những người đàn bà khiến cho người đàn ông trở nên đàn ông hơn, thánh thiện hơn, anh hùng hơn. Ái Vân là tuýp người mà bất kỳ người đàn ông nào cũng muốn che chở, mà chẳng vì dụng ý nào cả. Đó là lý giải tại sao chị luôn được tha thứ, luôn được tin yêu, dù trải qua không ít lỗi lầm và sóng gió.
Nhìn Ái Vân không bao giờ ai nhớ đến lầm lỗi, vì thứ nhất đó là một người đàn bà nhan sắc. Thứ hai, làm nghệ sĩ, đã có quá nhiều cực nhọc. Đời con hát bạc bẽo lắm. Càng ở trong đó càng thê thảm! Tuyệt đại đa số bị nhào nặn, đè nghiến, bóp méo. Nhưng Ái Vân dù trong hoàn cảnh nào, dù ở bùn lấy nước đọng vẫn giữ được hình ảnh của mình. Đó là sự cứu rỗi của Ái Vân. Và, cứu rỗi cho cả công chúng.
Nhưng để trở thành một biểu tượng cho vẻ đẹp của thời bao cấp, phải có một điều kỳ diệu hơn thế. Trong bản chất người nghệ sĩ, cái hình ảnh họ tạ ra (image) và con người thật của họ không phải lúc nào cũng trùng làm một. Thậm chí, đôi khi rất trái ngược nhau. Nhưng với một người nghệ sĩ, đừng quan tâm quá đến con người thật của người ta, mà hãy quan tâm đến hình ảnh họ tạo ra được. Đó là công dụng đích thực của người nghệ sĩ. Hình ảnh đầu tiên trong vai chị Nhung và ca sĩ Ái Vân sau này, đã làm dịu lòng cả một xã hội đang phải “sắt thép hóa” để đối chọi với nguy cơ chiến tranh và xây dựng đất nước đang còn quá nhiều khó khăn.
Nhiều du học sinh thời bấy giờ khi nhớ về chị, với biết bao tự hào: Hồi ấy với chúng tôi cái gì Tây cũng là nhất: nhạc Tây, thức ăn Tây, quần áo Tây, và cả con gái Tây. Có khi muốn khoe con gái Việt Nam mình đẹp thế nào với bạn bè, mà chẳng biết lấy ai để khoe. Lê Dung hát quá hay rồi, chị được giải Chaicôpxki, rất tự hào. Và chỉ tự hào thế thôi. Nhưng sau đấy thấy Ái Vân hát bài “Triệu triệu bông hồng” – nhạc Nga, rồi “Bài ca xây dựng” – sáng tác của nhạc sĩ Hoàng Vân, “Mặt trời chưa bao giờ mọc như vậy” – nhạc của Đức trong cuộc thi Ca nhạc nhẹ quốc tế, tổ chức tại Dresden, Cộng hòa dân chủ Đức (cũ) năm 1981, mà lòng hãnh diện vô cùng. À, hóa ra con gái Việt Nam cũng đẹp quá! Đẹp mảnh mai và dịu dàng, mà con gái châu Âu không có được.
Thời ấy, cũng có những nghệ sĩ khác đang đà nổi lên nhưng không thể giữ được hình ảnh. Chỉ đơn giản: khi đi qua đỉnh cao, họ trở về đúng với con người xù xì của họ, chứ không phải hình ảnh óng ánh mà họ tạo ra trước công chúng. Những lứa diễn viên và ca sĩ cùng thời Ái Vân như Lệ Quyên, Tố Uyên, Như Quỳnh đến những lứa diễn viên sau này như Hoàng Cúc, Phương Thanh, Minh Châu, Kim Khanh, Diễm My, Diễm Hương, Việt Trinh chỉ 5, 10 năm sau đã khác. Với Ái Vân, dường như thời gian dừng lại trên khuôn mặt của chị, dù đã ngoài ngũ tuần. Nhà báo Dương Phương Vinh có nói, chị không bị “những cú đấm của thời gian”. Hay như nhà thơ Hồng Thanh Quang gặp lại chị sau hàng chục năm, thốt lên trong lòng: Ôi…chị đã trả lại tuổi thơ, tuổi trẻ cho chúng tôi!
Đó là vị trí đặc biệt của Ái Vân, mà có lẽ, mọi người không thấy được, không lý giải được. Họ chỉ biết rằng trong trái tim họ, trong những giấc mơ tiềm thức về tuổi thơ và tuổi trẻ, Ái Vân là một hình ảnh đậm đặc, mà cho đến bây giờ vẫn còn nguyên vẹn.
Xuân Anh
Hà Nội những năm đầu thập niên 70.
Cuộc chiến tranh sắp kết thúc, nhưng bom lửa, khói đạn và sự tang thương vẫn là những kinh hoàng. Người dân thủ đô gồng mình lên gấp trăm vạn lần để qua nốt cửa ải cuối cùng. Thi thoảng, trong giờ nghỉ của những tiếng rít của bom rơi, tiếng nổ xé tai của mìn, có âm thanh lảnh lót cất lên từ loa phường. Những giây phút chết của chiến tranh như thế khiến người ta nao lòng. Anh sinh viên vừa rời trường nhập ngũ được hai tháng thân vắt lên đống gạch đổ nát, người bê bết máu. Tay anh run run lôi từ trong túi áo ngực một tấm ảnh. Mỉm cười áp vào tim.
Không chỉ anh, nhiều chiến sĩ khác trong cuộc chiến, và nhiều người đàn ông khác ở những thập niên 70, 80 đều giữ trong ví mình hình ảnh của người con gái đó. Người con gái làm ấm lòng những con người đang chiến đấu như những khối thép lạnh lùng. Người con gái đó, không ai khác, ca sĩ Ái Vân.
Ái Vân đầu tiên xuất hiện không phải với âm nhạc, mà với điện ảnh trong vai chị Nhung của bộ phim cùng tên. Khác với những nhân vật nữ biệt động mang vẻ đẹp rẳn rỏi, chắc nịch của người nông dân Nam bộ như bộ phim được dựng lại từ tiểu thuyết “Mẫn và tôi” của Phan Tứ, chị Nhung của nhà văn Nguyễn Quang Sáng mang vẻ đẹp thanh khiết của một cô tiểu thư Hà thành. Vẻ đẹp đó khiến bao chàng trai mê mẩn, bởi nó quá lung linh, quá xa cách, quá không đời thực.
Thời bao cấp, ai cũng nghèo. Ái Vân diện quần ka-ki trắng, áo sa tinh nõn chuối đi xe Peugeot 104 màu cá vàng làm sáng cả một góc trời phố Huế. Chị có làn da trắng nõn nà, cổ cao ba ngấn, mắt bồ câu đuôi dài, đôi môi chúm chím như nụ hồng, mũi cao xinh vừa vặn, chiếc cằm vót nhọn một chút trông càng dễ thương.
Như một người đàn ông hâm mộ chị nhận xét: nhiều người đẹp, nhưng không phải ai cũng được tôn sùng làm thần tượng. Tố Uyên trong “Chim vành khuyên” đẹp, nhưng quá trẻ con. Trà Giang đàn bà quá và lại đặc sệt Nam bộ. Thần tượng phải bao gồm yếu tố mơ mộng, trẻ, vừa mang nét đẹp chung nhưng lại khó tới gần. Ái Vân đã làm được điều này. Chị tạo được khoảng trống cho người ta mộng tưởng. Vẻ đẹp của chị lạ ở chỗ, đoan trang nhưng lại rất “mời mọc”. Thánh thiện mà quyến rũ vô cùng.
Có những người đàn bà khiến cho người đàn ông trở nên dửng dưng và ích kỷ. Khiến họ bộc lộ ra những điều xấu xa nhất, thú tính nhất, đê hèn nhất trong con người họ. Nhưng lại có những người đàn bà khiến cho người đàn ông trở nên đàn ông hơn, thánh thiện hơn, anh hùng hơn. Ái Vân là tuýp người mà bất kỳ người đàn ông nào cũng muốn che chở, mà chẳng vì dụng ý nào cả. Đó là lý giải tại sao chị luôn được tha thứ, luôn được tin yêu, dù trải qua không ít lỗi lầm và sóng gió.
Nhìn Ái Vân không bao giờ ai nhớ đến lầm lỗi, vì thứ nhất đó là một người đàn bà nhan sắc. Thứ hai, làm nghệ sĩ, đã có quá nhiều cực nhọc. Đời con hát bạc bẽo lắm. Càng ở trong đó càng thê thảm! Tuyệt đại đa số bị nhào nặn, đè nghiến, bóp méo. Nhưng Ái Vân dù trong hoàn cảnh nào, dù ở bùn lấy nước đọng vẫn giữ được hình ảnh của mình. Đó là sự cứu rỗi của Ái Vân. Và, cứu rỗi cho cả công chúng.
Nhưng để trở thành một biểu tượng cho vẻ đẹp của thời bao cấp, phải có một điều kỳ diệu hơn thế. Trong bản chất người nghệ sĩ, cái hình ảnh họ tạ ra (image) và con người thật của họ không phải lúc nào cũng trùng làm một. Thậm chí, đôi khi rất trái ngược nhau. Nhưng với một người nghệ sĩ, đừng quan tâm quá đến con người thật của người ta, mà hãy quan tâm đến hình ảnh họ tạo ra được. Đó là công dụng đích thực của người nghệ sĩ. Hình ảnh đầu tiên trong vai chị Nhung và ca sĩ Ái Vân sau này, đã làm dịu lòng cả một xã hội đang phải “sắt thép hóa” để đối chọi với nguy cơ chiến tranh và xây dựng đất nước đang còn quá nhiều khó khăn.
Nhiều du học sinh thời bấy giờ khi nhớ về chị, với biết bao tự hào: Hồi ấy với chúng tôi cái gì Tây cũng là nhất: nhạc Tây, thức ăn Tây, quần áo Tây, và cả con gái Tây. Có khi muốn khoe con gái Việt Nam mình đẹp thế nào với bạn bè, mà chẳng biết lấy ai để khoe. Lê Dung hát quá hay rồi, chị được giải Chaicôpxki, rất tự hào. Và chỉ tự hào thế thôi. Nhưng sau đấy thấy Ái Vân hát bài “Triệu triệu bông hồng” – nhạc Nga, rồi “Bài ca xây dựng” – sáng tác của nhạc sĩ Hoàng Vân, “Mặt trời chưa bao giờ mọc như vậy” – nhạc của Đức trong cuộc thi Ca nhạc nhẹ quốc tế, tổ chức tại Dresden, Cộng hòa dân chủ Đức (cũ) năm 1981, mà lòng hãnh diện vô cùng. À, hóa ra con gái Việt Nam cũng đẹp quá! Đẹp mảnh mai và dịu dàng, mà con gái châu Âu không có được.
Thời ấy, cũng có những nghệ sĩ khác đang đà nổi lên nhưng không thể giữ được hình ảnh. Chỉ đơn giản: khi đi qua đỉnh cao, họ trở về đúng với con người xù xì của họ, chứ không phải hình ảnh óng ánh mà họ tạo ra trước công chúng. Những lứa diễn viên và ca sĩ cùng thời Ái Vân như Lệ Quyên, Tố Uyên, Như Quỳnh đến những lứa diễn viên sau này như Hoàng Cúc, Phương Thanh, Minh Châu, Kim Khanh, Diễm My, Diễm Hương, Việt Trinh chỉ 5, 10 năm sau đã khác. Với Ái Vân, dường như thời gian dừng lại trên khuôn mặt của chị, dù đã ngoài ngũ tuần. Nhà báo Dương Phương Vinh có nói, chị không bị “những cú đấm của thời gian”. Hay như nhà thơ Hồng Thanh Quang gặp lại chị sau hàng chục năm, thốt lên trong lòng: Ôi…chị đã trả lại tuổi thơ, tuổi trẻ cho chúng tôi!
Đó là vị trí đặc biệt của Ái Vân, mà có lẽ, mọi người không thấy được, không lý giải được. Họ chỉ biết rằng trong trái tim họ, trong những giấc mơ tiềm thức về tuổi thơ và tuổi trẻ, Ái Vân là một hình ảnh đậm đặc, mà cho đến bây giờ vẫn còn nguyên vẹn.
Xuân Anh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét