Tôn Nữ Thị Ninh của một ngày phi công việc

Đăng bài lên blogspot vào Chủ nhật, ngày 16 tháng tám năm 2009. Tháng viết: tháng 9/2008

Tôn Nữ Thị Ninh của một ngày phi công việc

Ghi chú của người viết: Bài này viết trong chuyền đề "Vẻ đẹp không tuổi" của Tinh Hoa, bên cạnh những người phụ nữ đẹp khác như ca sĩ Ái Vân, doanh nhân Đường Thu Hương, hoa hậu Đền Hùng Giáng My.

Thật sự, tôi muốn viết về bà Ninh với một chân dung khác: gai góc của một người từng trải, khôn ngoan của một nhà chính trị và bản lĩnh khi đối diện với đám người biểu tình chống Cộng mà bà thường xuyên bị phản đối ở California. Nhưng trong khuôn khổ một tờ tạp chí sang trọng, và yêu cầu phải chuẩn với nhịp điệu đèm đẹp của chuyên đề, tôi đã phải biến những ý tưởng của mình thành một bài viết khác, theo phong cách một bài báo nước ngoài viết về Margaret Thatcher. Toàn bộ bài là những câu hỏi ngắn cụt lủn khi tôi vừa phải giúp bà chỉnh áo (bà thay áo 4 lần theo yêu cầu của người chụp ảnh). Sau khi đám chụp ảnh kéo về, tôi chỉ có duy nhất 30 phút nói chuyện với bà.

Sau khi xuất bản bài, rất nhiều người thích bài này. Riêng 2 người không thích, ít ra tôi chắc chắn vậy, chính là bà Ninh và tôi. Có lẽ bà Ninh không thích viết về mình như một người phụ nữ đỏm dáng mà muốn tôi nói về dự án Trí Việt.

Hôm đó tôi mặc một chiếc váy bầu màu tím, khá đẹp nhưng sở dĩ không đi guốc được vì mang âầu tháng thứ 7 rồi. Có thể bà Ninh liếc qua chân tôi (với đôi dép không hợp), hoặc có thể tôi quá nhạy cảm. Nhưng dù sao, bài viết đã hoàn thành, tôi cũng mỉm cười hài lòng. :D

----------------------------------------------------------------------------------------

Người phụ nữ quyền lực luôn phải đứng trên đầu ngọn gió và dùng sự nữ tính của mình như một sợi cỏ lau – vừa đu theo chiều gió vừa lại vừa có thể quật mạnh làm những kẻ muốn nô đùa phải rát mặt. Tôn Nữ Thị Ninh là một người phụ nữ như thế, sở hữu trong mình sự cương quyết của người từng bôn ba bốn biển với vai trò từng là Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội và đại sứ di động, am hiểu chính trị quốc tế, lại có cái nhu của người phụ nữ trong những cuộc đàm phán song phương và đa phương.Nhưng tôi không muốn tìm một Tôn Nữ Thị Ninh như một biểu tượng đẹp của Ngoại giao Việt Nam. Mà muốn tìm thấy bà với hình ảnh một người phụ nữ bình thường, cùng những khoảnh khắc của sự bình yên. Tìm đến bà vào một buổi sáng cuối hạ, qua khung cửa sổ xanh rì của căn hộ tập thể Giảng Võ, thấy bến đỗ sau những “cuộc chơi” chính trị nơi xứ người của bà thật êm ả.Một ngày chủ nhật phi chính trị, nắng nhảy nhót khắp nơi, bà ngả lưng trên chiếc ghế sô pha, chậm rãi đọc một vài tập tài liệu về giáo dục. Khuôn mặt bà chùng lại, khoan khoái. Âm điệu bản Mùa hè của nhà soạn nhạc làm rạng rỡ cho âm nhạc Phục Hưng Ý AntonioVivaldi như được vang lên và réo rắt trong từng góc nhà…

BOX: 1Trong suốt buôỉ chụp hình, bà Ninh tỏ ra bối rối. Một gương mặt xuất hiện dầy đặc trên báo chí và truyền thông nhưng lại vụng về khi tạo dáng. Mỗi lần phía tay máy di chuyển về phía gương mặt thanh tú, bà lại ngại ngần, đôi chút căng thẳng, yêu cầu tôi cùng trò chuyện để mình thêm tự nhiên. Bà nói, tôi chỉ tự tin khi được trò chuyện.

BOX 2Đặc tính của một người làm ngoại giao uyên thâm là giỏi quan sát, nhạy cảm và khôn khéo. Khi gặp Tôn Nữ Thị Ninh, tôi đi một đôi dép màu nâu hòan tòan không ăn khớp với váy tím phía trên. Khi vắt chéo chân ngồi theo phép lịch sự, bà Ninh nhìn lướt qua chân tôi, rất nhanh, một tích tắc , ngay lập tức đưa mắt nhìn về phía khác. Tôi biết điều đó. Sự giả vờ tảng lờ của bà khiến tôi vài phút bối rối. Đó là cách của những người giỏi che giấu cảm xúc của mình. Bà được rèn khả năng này từ hồi còn học ở Sorbonne (Pháp) và Cambrigde (Anh). Người Pháp nói riêng cũng như người Tây âu nói chung ít khi biểu lộ thái độ của họ, nhất là với người lạ.

1. Tôn Nữ Thị Ninh mặc một chiếc áo vest không cổ cách điệu màu ghi xám, thoang thoảng mùi nước hoa Kenzo D’Or dịu nhẹ ra đón khách. Hai căn hộ tập thể ở khu Giảng Võ sắp sang tên vì gia đình chuyển vào TP.Hồ Chí Minh ngổn ngang áo quần. Căn nhà này chứa nhiều kỷ vật nơi hơn 60 quốc gia, lãnh thổ Tôn Nữ Thị Ninh đi qua: từng chiếc đĩa, bát, búp bê, đèn, chân nến, tranh, tượng đều được đặt trong những góc trang trọng.

Người phụ nữ này khi đương nhiệm cũng như khi về hưu, luôn có dáng đi chậm rãi và thong thả. Bà dẫn chúng tôi vào phòng khách. Một căn phòng nhỏ, nội thất cổ điển với những chiếc quạt Marvelli mang về từ nước Ý. Không gian ở đây là sự pha trộn của một chút mềm mại, một chút sang trọng, và một chút thân thiện.

Hôm nay bà trang điểm nhẹ, đôi môi tô màu hồng phấn điểm son bóng lấp lánh. Mắt mầu sáng, lông mày lướt qua bằng chì bột, khuôn mặt hầu như không đánh phấn nhưng rất mịn màng. Rõ ràng không thể nhìn thấy những dấu hiệu lão hóa của người ở tuổi lục tuần. Giọng nói bà trầm bổng, một gióng nói vẫn giữ nguyên gốc Huế, nhưng được làm nhẹ đi nhờ cái chất Pháp từ thuở sinh viên học tại trường Sorbonne. Tôi thấy bà có nét nào đó giống Tổng thống Philippines, bà Gloria Arroyo, nhưng phảng phất sự sang trọng của người Pháp, lại pha trộn với sự lạnh lùng của người Anh.

Khi nói chuyện, ánh mắt bà luôn nhìn thẳng đầy tự tin. Đó là ánh mắt tinh nhanh nhưng ấm áp. Khuôn mặt, cử chỉ, phong thái, giọng nói bà tỏa ra một năng lượng hấp dẫn người đối diện. Điều đó khiến bà luôn tự tin và làm chủ, kể cả trong những cuộc đàm phán quốc tế trước hàng trăm chính trị gia quốc tế.Có người nói với tôi, Tôn Nữ Thị Ninh ngòai đời không đẹp như trên ti vi. Điều này hoàn toàn là cảm tính. Ở bà có một sự hấp dẫn vượt ra khỏi giới hạn vẻ đẹp thông thường.

Nó toát ra từ tinh thần, phong thái, sự tự tin, duyên dáng vô cùng tự nhiên, không chút gượng gạo. Cử chỉ của bà khi tiếp xúc với người trẻ hay cao niên, người nông dân hay chính khách lớn (như Tổng thống Thụy Sĩ) đều giữ một phong thái như vậy. Bà hòan toàn làm chủ được cuộc đối thoại và kéo người khác theo nhịp chậm rãi và nhẹ nhàng. Giống như khi ta nói chuyện với một người Paris chính cống, khi anh to tiếng một chút, người đó sẽ đưa tay lên miệng, nói: doucement, doucement (tạm dịch: nói khẽ thôi, khẽ thôi).

Hình như, càng về già Tôn Nữ Thị Ninh càng đẹp. Một vẻ đẹp từng trải, chững chạc, đằm thắm, mà người đối diện khi ngắm nhìn sẽ phải thắc mắc không biết hồi trẻ bà đẹp đến dường nào. Tình cờ xem được một bức ảnh đen trắng thời trẻ, vẫn là khuôn mặt đó nhưng thiếu sự sang trọng, tinh tế và duyên dáng như Tôn Nữ Thị Ninh ở tuổi 61. Dù vậy, bà có vẻ không hài lòng lắm với thân hình mà bà cho là “đồ sộ”: “Tôi không còn thon thả nữa, đến hơn 50 tuổi là phát tướng rồi. Áo dài chỉ phù hợp với người thon. Bây giờ nếu mặc áo dài sẽ tôn cái không hay của mình”.

Mà đúng là bà không tự tin với áo dài thật, ít khi thấy Tôn Nữ Thị Ninh xuất hiện với hình ảnh trang phục truyền thống như những nữ chính trị gia khác. Bà mang phong cách toàn cầu, như nhận xét của phóng viên người Mỹ Martha trên tạp chí Heritage: “Trong bộ trang phục sẫm màu lịch lãm với một chiếc khăn choàng duyên dáng trên vai, bà Tôn Nữ Thị Ninh hòan toàn mang phong cách một nhà nữ ngoại giao quốc tế, với trình độ học vấn và sự hiểu biết sâu sắc cùng một tính cách rất tự nhiên và cởi mở”.

Thay cho áo dài, trong tủ quần áo ngồn ngộn đồ của bà là đồ Âu cách điệu, áo tơ tằm, đũi, lụa…từ một cửa hàng may quen thuộc tại Hà Nội. Hoàn tòan không thấy bóng dáng của những bộ quần áo hàng hiệu đắt tiền, kể cả hàng hiệu của Việt Nam. Nhiều trang phục do chính bà thiết kế, lựa chọn kiểu dáng. Bà quan niệm, không ai hiểu ưu và khuyết trên cơ thể bằng chính mình, kể cả những chuyên gia làm đẹp. Tại những cuộc thương thảo quốc tế quan trọng, đón tiếp chính trị gia nước ngoài hay những cuộc đàm thoại trực tuyến, bà vẫn luôn tự trang điểm và lựa chọn trang phục.

2. Trong nhiều năm qua, bà Ninh để kiểu đầu tóc ngắn, ngôi lệch sang một bên phải, lộ cổ cao ba ngấn và khuôn mặt quý phái kiêu hãnh. Thường thì chính khách nữ, nhất là chính khách nữ khu vực Đông Nam Á hay mặc gam màu lạnh như ghi, xám nhạt, xanh nước biển thẫm, tím thẫm, trắng…cùng kiểu đầu ngắn phi dê. Hiếm khi thấy họ mặc bộ vest màu đỏ chóe hay màu hồng tươi, xanh tươi. Có lẽ cách vận đồ như vậy khiến họ thêm nhiều sức mạnh, quyền uy và sự chuyên nghiệp chính trị ở một nơi mà văn hóa nam quyền ngự trị. Dễ thấy nhiều nữ chính trị gia thế giới cũng thường xuyên xuất hiện với hình ảnh như thế.

Nhưng không vì tính trang nghiêm và “đóng hộp” từ công việc mà Tôn Nữ Thị Ninh lại không phá cách. Bà có rất nhiều đồ trang sức “hàng khủng” bằng gỗ to đùng (thường chỉ thanh niên cá tính mới thích đeo) lượm được từ những lần sang Bắc Âu, vùng của văn hóa gỗ. Thường bà chỉ dùng khi đi chơi, mặc cùng bộ vest cách điệu. Bà Ninh cũng sở hữu nhiều túi, nhiều giày dép. Bà có đến 50 đôi giày, túi, cái nào cũng xinh xinh vừa tiền. Loại đắt nhất là Nine West, một thương hiệu dòng trung của nước ngòai, giá chưa đến 1 triệu đồng.

Bà quan niệm, thời trang là sự phù hợp chứ không phải thương hiệu. Nhiều người Việt Nam, kể cả những người có dịp công cán khắp nơi cũng không ý thức được “thế giới của sự xa xỉ” quốc tế. Bà nói: “Sính đồ hiệu nhất là người Trung Quốc, Nhật và Việt Nam. Họ đi đường tắt, mua cái đắt nhất mà không hiểu tại sao lại phải bỏ chừng đấy tiền. Trong khi chỉ cần bỏ một nửa tiền vẫn mua được đồ sang trọng, đẹp và hợp với mình. Vẫn độc đáo, vẫn đồ da, vẫn tốt. Cái mình trả là tên tuổi, chứ không phải đồ da của Gucci là tốt hơn. Và tôi biết rằng ở Châu Âu có nhà máy sản xuất phấn làm đẹp cho phụ nữ, cũng nhà máy đó cung cấp phấn cho Channel, Yves Saints Laurent, và cả những mỹ phẩm dòng rẻ tiền”.

Hồi nhỏ, giống như nhiều bé gái khác, Tôn Nữ Thị Ninh thường long dong theo vú em đi chợ. Bà vú chiều, thấy trẻ con thích ăn đồ chiên là mua. Thói quen đó đến giờ vẫn còn ảnh hưởng đến Tôn Nữ Thị Ninh. Bà đi ngược lại với những phương pháp giữ gìn sắc đẹp của phụ nữ. Bà hầu như không ăn kiêng, không sợ đồ béo. Bà cũng không chơi thể thao, không tập Yoga, không vào salon thẩm mỹ thậm chí còn không bôi kem vào mỗi buối tối.

Bà kể rằng mình rất ghét những người luôn có câu cửa miệng: tôi đang bận lắm, nhưng chính bà cũng dành câu này cho những bài tập thể dục. Bà nói, lao động bằng trí óc đã đủ tốn năng lượng lắm rồi. Hẳn là một câu bào chữa. Nhưng đúng là ông trời phú cho bà vẻ tươi trẻ lâu dài. Quãng những năm 1992, có lần bà được mời đi ăn tối cùng một nhà báo Ấn Độ của tờ Reuters, ông này sau vài phút do dự, đã buột miệng: Xin lỗi bà, tôi rất tò mò. Nhưng nếu bà không trả lời thì không sao. Nhưng tôi muốn hỏi bà đã trên bốn mươi chưa? Tại sao tôi lại hỏi như thế, vì với cái chức của bà, bà phải trên bốn mươi rồi. Nhưng nãy giờ quan sát bàn tay của bà tôi thấy bàn tay của bà có vẻ trẻ hơn tuổi bốn mươi, bởi thông thường phụ nữ có thể giấu được tuổi tác qua khuôn mặt, nhưng không giấu được tuổi qua cổ và đôi bàn tay. Tôn Nữ Thị Ninh cười: Ông ơi tôi trên bốn mươi rồi! .Đúng là hiếm thấy một người phụ nữ có tuổi lại có đôi bàn tay đẹp và mịn màng như bà. Khi được hỏi, nếu da bị nhăn nheo liệu có phẫu thuật thẩm mĩ để giữ gìn hình ảnh đẹp lúc đương nhiệm không, bà dứt khoát: ““Nhăn cũng là một vẻ đẹp. Nhiều tấm ảnh chụp cụ bà dân tộc nhăn như một quả táo tầu ngâm mà rất đẹp. Phải tách ra khỏi đầu khái niệm đẹp là trẻ, là trơn tru. Nếu có phải bơm mặt vì da xệ, tôi cũng không bao giờ bơm. Nếu mặt mình nhăn thì mình phải chấp nhận thôi. Phải có nghệ thuật “đánh lạc hướng” bằng sự hài hước, trí tuệ, phong thái”.

3. Người phụ nữ của xã hội luôn chịu nhiều thiệt thòi và áp lực hơn đàn ông, chưa kể đến những người phụ nữ có vai trò là khuôn mặt đại diện quốc gia như bà Tôn Nữ Thị Ninh. Trong nhiều chuyến công du nước ngòai trước đây, với danh tiếng về “tài và sắc ngọai giao” của mình, bà bị chấn vấn và phản đối bởi những phần tử cực đoan. Bà bị gọi là “cái lưỡi gỗ” và nhiều lời đả kích tục tĩu. Trong bà có một sự chịu đựng mãnh liệt và vô biên, sống trọn vẹn với lý tưởng và chọn lựa của mình.

Là hậu duệ của hoàng tộc Huế, với tư cách lịch sự và sự uyên thâm trong kiến thức, sành sỏi những vấn đề quốc tế, khôn khéo trong giao tiếp, bà Tôn Nữ Thị Ninh đã chiếm được nhiều cảm tình của nhiều thành phần những nơi bà đi qua, đặc biệt là nước Mỹ và Châu Âu. Nói không quá lời, bà đã có những đóng góp không nhỏ trong việc thúc đẩy sự giao tế từ những nước trên với Việt Nam. Giám đốc Trung tâm Đông Nam Á Shorenstein ở Stanford (Mỹ) đã từng nhận xét: “Trong môi trường ngoại giao nói riêng, nhất ngoại giao đa phương, có thể nói rằng không có một lãnh đạo Việt Nam nào có thể đại diện cho Việt Nam một cách ý tứ và bặt thiệp như bà Ninh".

Đối với họ, bà là một cầu nối nhỏ đến với người Việt Nam trong những chuyến công du ngắn ngủi. Bà là con thoi chạy giữa phương Đông và phương Tây.

Nhưng về căn bản, Tôn Nữ Thị Ninh vẫn là một người phụ nữ Á Đông đúng nghĩa.

Hơn ba mươi tuổi Tôn Nữ Thị Ninh mới lập gia đình. Bà chỉ có một cậu con trai duy nhất, năm nay cũng chỉ mới ngoài hai mươi. Chồng bà là cán bộ giảng dạy toán. Khi còn đương nhiệm chức Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội, bà không có thời gian làm nội trợ, nhưng đến ngày cúôi tuần là trổ tài. Bà nói, tôi nấu ăn không tốt nhưng có khả năng làm cho chồng ngạc nhiên. Thi thoảng ông ấy cũng phải thốt lên: bà cũng nấu được thế này cơ à. Đối với bà có bình đẳng giới trong gia đình, nhưng không cứng nhắc như người phương Tây mà uyển chuyển. Sau khi về hưu, bà có nhiều thời gian hơn cho gia đình. Bà tránh những event, hội họp để nghỉ ngơi.

Chiều về như bao phụ nữ khác, bà bắt đầu đi chợ, nấu một bữa cơm ấm cúng cho hai bố con. Bà vui vì nhiều người nông dân bán rau ở khu Giảng Võ cũng nhận ra bà. Họ nói với người bên cạnh: Cô đừng bán cho bà này đắt nhá. Bà ta là lãnh đạo mà thương người lắm đấy!Quả là bà đang tận hưởng những giờ phút chậm rãi của tuổi về hưu.Thế nhưng bà cũng chẳng ở trạng thái “nhàn rỗi” này lâu đâu. Vì dự án Đại học Trí Việt đang khởi đầu ở những viên gạch đầu tiên.

Chẳng bao lâu nữa, bà và gia đình bé nhỏ sẽ rời khỏi căn hộ bình yên này để chuyển vào Nam, xa rời những kỷ niệm cũ kỹ của quá khứ.

Và những ngày sắp tới, những ngày - của - công - việc lại bắt đầu.